व्याघ्र

සංස්කෘත

සංස්කෘත විකිපීඩියාව සතුව මෙයට අදාළ ලිපියක් ඇත:

व्याघ्रः

වෙනත් අක්ෂරක්‍රම

වෙනත් අක්ෂරක්‍රම භාවිතයෙන්

ৱ্যাঘ্ৰ (Assamese අක්ෂරක්‍රමය)
ᬯ᭄ᬬᬵᬖ᭄ᬭ (Balinese අක්ෂරක්‍රමය)
ব্যাঘ্র (Bengali අක්ෂරක්‍රමය)
𑰪𑰿𑰧𑰯𑰑𑰿𑰨 (Bhaiksuki අක්ෂරක්‍රමය)
𑀯𑁆𑀬𑀸𑀖𑁆𑀭 (බ්‍රාහ්මී අක්ෂරක්‍රමය)
ဝျာဃြ (Burmese අක්ෂරක්‍රමය)
વ્યાઘ્ર (Gujarati අක්ෂරක්‍රමය)
ਵ੍ਯਾਘ੍ਰ (Gurmukhi අක්ෂරක්‍රමය)
𑌵𑍍𑌯𑌾𑌘𑍍𑌰 (Grantha අක්ෂරක්‍රමය)
ꦮꦾꦴꦓꦿ (Javanese අක්ෂරක්‍රමය)
𑂫𑂹𑂨𑂰𑂐𑂹𑂩 (Kaithi අක්ෂරක්‍රමය)
ವ್ಯಾಘ್ರ (Kannada අක්ෂරක්‍රමය)
វ្យាឃ្រ (Khmer අක්ෂරක්‍රමය)
ວ຺ຍາຆ຺ຣ (Lao අක්ෂරක්‍රමය)
വ്യാഘ്ര (Malayalam අක්ෂරක්‍රමය)
ᠸᠶᠠ᠎᠊ᠠᢚᡵᠠ (Manchu අක්ෂරක්‍රමය)
𑘪𑘿𑘧𑘰𑘑𑘿𑘨 (Modi අක්ෂරක්‍රමය)
ᠸᠶ᠋ᠠᢗᠺᠾᠷᠠ᠋ (Mongolian අක්ෂරක්‍රමය)
𑧊𑧠𑧇𑧑𑦱𑧠𑧈 (Nandinagari අක්ෂරක්‍රමය)
𑐰𑑂𑐫𑐵𑐑𑑂𑐬 (Newa අක්ෂරක්‍රමය)
ଵ୍ଯାଘ୍ର (Odia අක්ෂරක්‍රමය)
ꢮ꣄ꢫꢵꢕ꣄ꢬ (Saurashtra අක්ෂරක්‍රමය)
𑆮𑇀𑆪𑆳𑆔𑇀𑆫 (Sharada අක්ෂරක්‍රමය)
𑖪𑖿𑖧𑖯𑖑𑖿𑖨 (Siddham අක්ෂරක්‍රමය)
ව්‍යාඝ්‍ර (සිංහල අක්ෂරක්‍රමය)
𑩾 𑪙𑩻𑩛𑩟 𑪙𑩼 (Soyombo අක්ෂරක්‍රමය)
𑚦𑚶𑚣𑚭𑚍𑚶𑚤 (Takri අක්ෂරක්‍රමය)
வ்யாக்⁴ர (දෙමළ අක්ෂරක්‍රමය)
వ్యాఘ్ర (Telugu අක්ෂරක්‍රමය)
วฺยาฆฺร (තායි අක්ෂරක්‍රමය)
ཝྱཱ་གྷྲ (Tibetan අක්ෂරක්‍රමය)
𑒫𑓂𑒨𑒰𑒒𑓂𑒩 (Tirhuta අක්ෂරක්‍රමය)
𑨭𑩇𑨪𑨊𑨎𑩇𑨫 (Zanabazar Square අක්ෂරක්‍රමය)

නිරුක්තිය

Unknown; perhaps from Proto-Indo-Aryan *wiHaHagʰrás, from Proto-Indo-Iranian *wiHaHagʰrás, from ප්‍රොටෝ-ඉන්දු-යුරෝපීය *wih₁-h₂oh₂ogʰró-s, from *weyh₁- (“to chase, pursue”) + *h₂o-h₂o-gʰr-ó-s, from *gʰer- (“yellow, orange”). Possible cognate with පුරාතන ග්‍රීක ὠχρός (ōkhrós, “ochre, pale”).^[1]^[2]

උච්චාරණය

(Vedic) IPA^(key): /ʋjɑːɡʱ.ɾɐ́/
(Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈʋjɑːɡʱ.ɾɐ/

නාම පදය

व्याघ्र (vyāghrá) stem, පුරුෂ ලිංග ^[3]^[4]^[5]

a tiger (not in RV., but in AV., often mentioned with the lion; according to R. III, 30, 26, शार्दूली (śārdūlī) is the mythical mother of tigers; but in वह्निपुराण (vahni-purāṇa) they are said to be the offspring of कश्यप (kaśyapa)'s wife दंष्ट्रा (daṃṣṭrā); compare चित्रव्याघ्र (citra-vyāghra)) (AV. etc.)
any pre-eminently strong or noble person, "a tiger among men" (compare ऋषभ (ṛṣabha), सिंह (siṃha))
Millettia pinnata (L.)
a red variety of the castor-oil plant (L.)
name of a rākṣasa (VP.)
name of a king (Rājat.)
name of various authors (also abridged from व्याघ्रपद् (vyāghra-pad)) (Cat.)

වරනැඟීම

Masculine a-stem declension of व्याघ्र (vyāghrá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	व्याघ्रः vyāghráḥ	व्याघ्रौ / व्याघ्रा¹ vyāghraú / vyāghrā́¹	व्याघ्राः / व्याघ्रासः¹ vyāghrā́ḥ / vyāghrā́saḥ¹
Vocative	व्याघ्र vyā́ghra	व्याघ्रौ / व्याघ्रा¹ vyā́ghrau / vyā́ghrā¹	व्याघ्राः / व्याघ्रासः¹ vyā́ghrāḥ / vyā́ghrāsaḥ¹
Accusative	व्याघ्रम् vyāghrám	व्याघ्रौ / व्याघ्रा¹ vyāghraú / vyāghrā́¹	व्याघ्रान् vyāghrā́n
Instrumental	व्याघ्रेण vyāghréṇa	व्याघ्राभ्याम् vyāghrā́bhyām	व्याघ्रैः / व्याघ्रेभिः¹ vyāghraíḥ / vyāghrébhiḥ¹
Dative	व्याघ्राय vyāghrā́ya	व्याघ्राभ्याम् vyāghrā́bhyām	व्याघ्रेभ्यः vyāghrébhyaḥ
Ablative	व्याघ्रात् vyāghrā́t	व्याघ्राभ्याम् vyāghrā́bhyām	व्याघ्रेभ्यः vyāghrébhyaḥ
Genitive	व्याघ्रस्य vyāghrásya	व्याघ्रयोः vyāghráyoḥ	व्याघ्राणाम् vyāghrā́ṇām
Locative	व्याघ्रे vyāghré	व्याघ्रयोः vyāghráyoḥ	व्याघ्रेषु vyāghréṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

Dardic:
- Shina: بگ (băg)
පාලි: byaggha, vyaggha
ප්‍රාකෘත: 𑀯𑀕𑁆𑀖 (vaggha)
- Central:
  - Sauraseni Prakrit: 𑀯𑀕𑁆𑀖 (vaggha)
  - Ardhamagadhi Prakrit: 𑀯𑀕𑁆𑀖 (vaggha)
    - Awadhi: बाघ (bāgh)
- Eastern:
  - Magadhi Prakrit: *𑀩𑀸𑀕𑁆𑀖 (*bāggha)
    - Assamese: বাঘ (bagh)
    - බෙංගාලි: বাঘ (bagh)
    - බිහාරී:
      - Bhojpuri: bāgh
        දේවනාගරි අක්ෂරක්‍රමය: बाघ
        
        Kaithi අක්ෂරක්‍රමය: 𑂥𑂰𑂐
      - Maithili: बाघ (bāgh)
    - Bishnupriya Manipuri: বাঘ
    - Odia: ବାଘ (baghô)
    - Rohingya: bag
    - Sylheti: ꠛꠣꠊ (bagó)
    - Tanchangya: 𑄝𑄊𑄴 (bagh)
- Northern:
  - Khasa Prakrit:
    - Central Pahari:
      - Garhwali: बाग (bāg)
      - Kumaoni: बाग (bāg)
    - Eastern Pahari:
      - Nepali: बाघ (bāgh), बाग (bāg)
    - Western Pahari:
      - Bhadrawahi: ढ्ळाह्ग (ḍhḷāhg), ढ्ळाग (ḍhḷāg)
      - Churahi: ब्राह्ग (brāhg)
      - Kangri: बराघ (barāgh)
- Northwestern:
  - Paisaci Prakrit:
    - Takka Apabhramsa:
      - Punjabi: bāgh
        Gurmukhi අක්ෂරක්‍රමය: ਬਾਘ
        
        Shahmukhi අක්ෂරක්‍රමය: باگھ
    - Vracada Apabhramsa:
      - සින්ධි: vāghu
        අරාබි අක්ෂරක්‍රමය: وَاگهُ
        
        දේවනාගරි අක්ෂරක්‍රමය: वाघु
        
        Jadgali: [script needed] (brāgg)
- Southern:
  - Helu Prakrit:
    - දිවෙහි: ވަގު (vagu)
    - සිංහල: වග
  - Maharastri Prakrit: 𑀯𑀕𑁆𑀖 (vaggha)
    - Konkani: vāgu
      දේවනාගරි අක්ෂරක්‍රමය: वागु
      
      ලතින් අක්ෂරක්‍රමය: vagu
      
      Kannada අක්ෂරක්‍රමය: ವಾಗು
    - මරාථි: वाघ (vāgh)

Borrowed terms

→ Old Armenian: վագր (vagr) (perhaps via an Iranian borrowing)
→ Old Georgian: ვიგრი (vigri) (perhaps via an Iranian borrowing)
→ මලයාලම්: വ്യാഘ്രം (vyāghraṃ)
→ තෙලිඟු: వ్యాఘ్రము (vyāghramu)
→? ඉංග්‍රීසි: Viagra

මූලාශ්‍ර

↑ සැකිල්ල:R:grc:Boisacq
↑ Dunkel, George E. (2014) Lexikon der indogermanischen Partikeln und Pronominalstämme [Lexicon of Indo-European Particles and Pronominal Stems] (Indogermanische Bibliothek. 2. Reihe: Wörterbücher), volume 2: Lexikon, Heidelberg: Universitätsverlag Winter GmbH Heidelberg, →ISBN, page 329
↑ සැකිල්ල:R:Cappeller Sanskrit-English
↑ සැකිල්ල:R:MCD
↑ Monier Williams (1899), “Vyāghrá”, in සංස්කෘත–ඉංග්‍රීසි ශබ්දකෝශය, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 1036/2.

Turner, Ralph Lilley (1969–1985), “vyaghra”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages [ඉන්දු-ආර්ය භාෂා සංසන්දනාත්මක ශබ්දකෝෂය], ලන්ඩන්: ඔක්ස්ෆර්ඩ් විශ්වවිද්‍යාල මුද්‍රණාලය, page 706

[1] සැකිල්ල:R:grc:Boisacq

[2] Dunkel, George E. (2014) Lexikon der indogermanischen Partikeln und Pronominalstämme [Lexicon of Indo-European Particles and Pronominal Stems] (Indogermanische Bibliothek. 2. Reihe: Wörterbücher), volume 2: Lexikon, Heidelberg: Universitätsverlag Winter GmbH Heidelberg, →ISBN, page 329

[3] සැකිල්ල:R:Cappeller Sanskrit-English

[4] සැකිල්ල:R:MCD

[5] Monier Williams (1899), “Vyāghrá”, in සංස්කෘත–ඉංග්‍රීසි ශබ්දකෝශය, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, OCLC 458052227, page 1036/2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]